Türkiye’deki 12 milyon diyabetlinin yüzde 68’i hastalığını biliyor

İnsan diyabet hastası olunca şeker ve şeker içeren gıdalardan uzak durmak, hayat boyu süren bir hastalık olduğundan dolayı da belli bir beslenme programına uyarak, testlerini 3-6 ayda bir yaptırmak zorunda. İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Kerim Çıkım, diyabet hastalarının normal insanlara göre bir avantajının bulunduğuna işaret ederek, “Hastalarıma aslında hep ne kadar şanslı olduklarını söylüyorum. Yaşamları boyunca belli gıdaları, normal insanların tükettiği miktarda ve istedikleri gibi yeme şansları yok. Ancak düzenli yaptırdıkları testlerle sağlıklarını çok iyi izliyorlar, böylece hastalıklara karşı önceden tedbir alma imkanları, normal insanlara göre daha fazla” diyor.

Diyabet hastalarının herhangi bir şikayetleri olmasa da düzenli olarak doktora gitmesinin bir zorunluluk olduğunu belirten Dr. Kerim Çıkım, diyabetli hastaların yakınlarını ve çocuklarını da diyabet açısından takip ettirmesinin önemli olduğunu vurguluyor. Ülkemizde bilinen diyabetli hasta sayısının yaklaşık12 milyon olduğunu, bunların yüzde 68’inin tanı konulmuş hastalardan oluştuğunu ifade eden Dr. Kerim Çıkım, yüzde 32’sine ise tanı konulmadığını, bu kişilerin hastalıklarından habersiz yaşadıklarını söylüyor.

Diyabet hastalığı hakkında merak edilen soruları yanıtlayan Dr. Kerim Çıkım, şu bilgileri veriyor:

Diyabet nasıl bir hastalıktır? Kişi diyabetli olursa ne olur?

Diyabet süregelen bir hastalıktır yani bizim kronik dediğimiz, insanın hayat boyu sahip olduğu ve devam eden bir hastalıktır. Diyabet eğer tedbir alınırsa, düzenli kontroller yapılırsa korkulacak bir hastalık değildir. Hastalarıma hep şunu söylerim: “ Şanslısınız, çünkü hep kontrol altındasınız. Hiçbir sağlık sorunu olmayan kişi düzenli tahlillerini yaptırmaz, kendine bakmaz ama diyabet hastası kişi 3 ayda bir, 6 ayda bir kontrollerini yaptırdığı için önceden önlem alma imkanına sahip olabilir.” Diyabetli kişinin özellikle yediğinin, içtiğinin ve hareket etmesi spor yapması gerektiğinin bilincinde olması gerekiyor.

Diyabetliler günlük hayatlarında nelerden uzak durmalıdır? Diyabeti olan bir kişinin günlük yaşamı nasıl olmalıdır?

Diyabetlilerin günlük hayatta diyet programlarına dikkat etmesi gerekiyor. Mesela kahvaltı, ardından yapacağı ara öğün, öğle yemeği ve yemeklerden sonra yapacağı yürüyüşler, egzersizler hep önceden belirlenmiş program dahilinde olmalıdır. Diyabet hastalarının bazıları ilaç kullanırken, bazıları da insülin kullanmak zorunda kalıyor. Eğer kişi insülin kullanıyorsa, yemek öncesinde yediklerine olduğu kadar, insülin yaptıktan sonra yediklerine de dikkat etmek zorundadır. Eğer diyabet hastasına ilaç tedavisi verilmişse, ilacını her gün düzenli, aynı saatte almaya özen göstermeli, başka ilaçlar da kullanıyorsa doktoruna da danışarak gün içinde bu ilaçları nasıl kullanacağını ayarlaması gerekiyor. İlaç alan hastaların ayrıca, bazen günde bir defa, bazen de iki defa olacak şekilde kan şekerlerini ölçmeleri önemli. İnsülin kullanan hastaların ise daha sık aralıklarla şeker ölçümü yaptırmaları büyük önem taşıyor.

Hangi hastalar ilaç hangileri insülin kullanmaya uygundur, buradaki ayrım nedir? Hastalar günde kaç defa insülin kullandığında yaşam konforu sağlıyor?

Diyabet hastalığı Tip 1 diyabet ve Tip 2 diyabet olarak ikiye ayrılıyor. Tip 1 diyabet insanların doğuştan getirdiği, çocuklukta ortaya çıkan ve pankreasından insülin salgılanamadığı için ömür boyu dışarıdan insülin desteği verilmesi gereken hastalardır.

Tip 2 diyabet ise, genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkan kilonun eşlik ettiği ve ailesinde de şeker hastalığının bulunduğu insanlardır. Bu kişiler genellikle beslenmelerine dikkat ederek, hastalıklarına uygun bir beslenme programını uygulayarak kan şekerlerini dengede tutmayı başarabilirler. Biz beslenme programına destek olması amacıyla kendilerine düzenli ilaç tedavisi veririz ve bunun dışında da düzenli olarak egzersiz yapmalarını isteriz. Eğer ilaçla kan şekerlerini düzenleyemiyorsak, bu durumda insülin kullanmalarını öneririz.

Sağlıklı bir kişinin açlık ve tokluk kan şekeri değerleri ne olmalıdır?

Sağlıklı bir kişinin açlık kan şekeri değerinin 100’ün altında olmasını isteriz. Eğer kişinin açlık kan şekeri değerleri 100- 125 miligram arasında çıktıysa, ailesinde diyabetli varsa, kilo aldıysa, şeker yükleme testi isteriz, açlık ve tokluk kan şekeri değerlerine düzenli olarak bakarız, son üç aylık şeker değerlerinin ortalamasına bakarız. Eğer açlık kan şekeri değeri 125 miligramın üzerindeyse o zaman biz kişiyi şeker hastası olarak kabul edip tedaviye başlıyoruz.

Sağlıklı ve şeker sorunu olmayan bir insan yemek yedikten iki saat sonra, kan şekeri normal seviyede olur. Yani 60 miligramın üzerinde 140 miligramın altında bir düzeye gelir. Eğer yemek yedikten iki saat sonra bakılan kan şekeri 60 miligramın altındaysa bunun adı hipoglisemi’dir, bir diyabet belirtisidir. 140 miligramın üzerindeyse de hiperglisemi’dir, şeker yükselmiştir ve bu da bir diyabet belirtisidir.

Diyabetliler açlık ve kan şekerleri değerlerini hangi sınırlarda tutmalıdır?

Hiçbir zaman 60 miligramın altına düşürmemeleri ve açlık kan şekeri değerlerini mümkünse 100’ün üzerine çıkarmamak durumundalar. Tokluk kan şekeri değerlerinin de 140 miligramın üzerinde olmaması gerekiyor. Ama diyabetli hastalarda bir özel durum daha vardır. Bu da son 3 aylık kan şekeri değerlerinin izlenmesi amacıyla test yapılmasıdır.

Diyabet riskini önlemek için neler yapılabilir? Bir kişi ailesinde diyabetli olmasına rağmen, diyabetli olmadan yaşayabilir mi?

Kötü beslendiğiniz zaman bir diyabet yatkınlığınız varsa ortaya çıkar, ayrıca ailenizde olmasa bile beslenme düzensizliğinden dolayı diyabetli olabilirsiniz. Dolayısıyla kilo almamak, yediğinizin besinleri iyi seçmek diyabet riskinde çok önemli bir noktadır. Yani aşırı miktarda şeker ve şeker ihtiva eden gıdalar yememek, rafine gıdalardan (şekerin işlenerek yapılmış olduğu tatlılar, pastalar, renklendirilmiş boyalı gıdalar gibi) uzak durmak, kilo almamak gibi tedbirler sizi diyabetten uzaklaştıracaktır.

Bazı bitkileri, meyveleri tüketmenin diyabet riskini önlemeye yardımcı olduğu öne sürülüyor. En çok bahsedilen de yaban mersini. Yaban mersini yiyene diyabetin yolu kapanıyor mu?

Hayır, kanıtlanmış böyle bir etki yoktur. Bazı gıdaların kan şekerini düşürücü etkisinden bahsedilir ama bunlar tıbben kanıtlanmadığı gibi tedavi değildir ancak destekleyici olabilir. Fakat diyabeti en iyi tedavi eden ilaç dışı doğal etkilerin başında su gelir. Su içtikçe kan şekerimiz de düzelir, şeker vücuttan atılır. Günde 2 litre su içilmesi, yazın ise bu miktarın 3 litreye çıkması gereklidir.

Çocukların diyabet hastası olmaması için anneler neler yapmalıdır? Özellikle yeni okula başlayan çocukların beslenmesi bozuluyor, evde sağlıklı beslenen bir çocuk, okula başlayınca hızla obeziteye doğru ilerliyor. Bu konuda annelere düşen görevler nelerdir?

• Yağ hücreleri çocukluktan itibaren vücudumuza yerleşiyor. Hatta yapılan çalışmalarda yenidoğanda damar içerisinde yağ plaklarının oluşumu gözlemlenmiştir. Bu nedenle çocukluktan itibaren düzenli beslenmeliyiz. Mümkünse çocuklarımıza şeker      ve tuz tadını alıştırmayalım. Sebze, meyve yemeyi öğretelim.
• Okullarımızda beslenme saatleri var ya da bu beslenme saatlerinde okul da çocuklara gıda dağıtıyor. Bu dağıtılan gıdaların muhakkak denetiminin yapılması gerekiyor. Rafine gıdalar tüketilmesi sakıncalı oluyor. İçine yapay şeker katılmış gıdalardan uzak durmaları lazım. Örneğin hazır meyve suyu yerine taze sıkılmış meyve suyu daha faydalıdır.
• Özellikle yeni okula başlayan çocuklarda hazır gıdalardan uzak durmak önemli. Çocukları şekerle, tuzla ve tatlandırıcılı gıdalarla tanıştırmamak gerekli. Annelere düşen görev; çocuğun beslenmesini düzenli takip etmektir. Bugün ne yedin, ne içtin diye      çocuğu takip etmesi lazım. Unutmayalım çocuk okulda kazandığı alışkanlığı ömür boyu devam ettirir. Meyve ve sebzenin hayatına girmesi de temel olarak okulda başlar.